Day: November 1, 2022

Առաջադրանքներ

1. Համեմատիր դեմ-դիմաց գրված բառերը և ցույց տուր, թե հնչյունական ինչ փոփոխություններ են տեղի ունեցել.

Օրինակ՝ ջուր-ջրծաղիկ (ու-ն գաղտնավանկի ը)
ծաղիկ-ծաղկաման (ի-ն սղվել է)

հին-հնամենի (ու-ն գաղտնավանկի ի)
բազուկ-բազկաթոռ (ա-ն սղվել ո)

պատիժ-պատժել  (ի-ն սղվել է)

գլուխ-գլխավոր (ու-ն գաղտնավանկի ը)
էշ-իշամեղու (է դառնում ի)
անեծք-անիծել (լ դառնում ի)
դեմ/ք/-դիմանկար (ե դառնում ի)

վրեժ-վրիժառու (ռ առնում ի)

2. Տրված բառերի վերջից բաղադրիչներ ավելացնելով՝ բառեր կազմիր այնպես, որ տեղի ունենա հնչյունափոխություն:

ա) բուրդ, սիրտ, կույր, ծնունդ, հաշիվ, հույն – Հունաստան։

բուրդ–բռթոդ

սիրտ–սրտիկ

կույր–կուրանալ

ծննունդ–ծննդյան

հաշիվ–հաշվել

3. Վերականգնիր տրված բառերի անհնչյունափոխ ձևերը՝

Օրինակ՝ ձնծաղիկ – ձյուն+ծաղիկ
Թխահեր, երգչախումբ, մեղվապահ, շնաձուկ, մրգատու։

Թխահեր–թուղթ–ա–հեր

Երգչախումբ–երգ–չա–խումբ

Մեղվապահ–մեղր–ա–պահ

Շնաձուկ–շուն–ա–ձուկ

Մրգատու–միրգ–ա–տւփ

4. Տրված բաղադրիչները միացնելով բառեր կազմիր, ուշադրություն դարձրու հնչյունափոխությանը:

Օրինակ՝ կես+ա+դեմ-կիսադեմ

ծաղիկ+ա+ձոր –ծաղկաձոր
շեկ+ա+հեր –շեկահեր
սեր+առատ –սիրառատ
միս+ա+կեր-մսակեր
տուն+ա+քանդ/ել/-տնաքանդ
բնագետ+ություն –բնագիտություն
հրավեր+ա+տոմս–հրավիրատոմս

5.Համեմատիր դեմ-դիմաց գրված բառերը և ցույց տուր, թե հնչյունական ինչ փոփոխություններ են տեղի ունեցել.

Սարգիս-Սարգսյան- (ի-ն սղվում է)

միրգ-մրգատու-(ի-ն սղվում է)

կաղին-կաղնի-(ի-ն սղվում է)

որդի-որդյակ-(ի-ն դառնում է յ)

կռիվ-կռվել- (ի-ն սղվում է)

խիղճ-խղճալ- (ի-ն դառնում է գաղտնավանկի ը)

կծիկ-կծկել- (ի-ն սղվում է)

կոշիկ-կոշկեղեն- (ի-ն սղվում է)

նկարիչ-նկարչություն- (ի-ն սղվում է)

Երբևէ եղե՞լ ես Մատենադարանում կամ Հայաստանի պատմության թանգարանում: Եթե այո, ապա այնտեղ դու տեսել ես հին ձեռագրեր, նկարներ, իրեր: Այդ ամենը մեզ պատմում է մեզանից շատ առաջ ապրած մարդկանց, անցյալում տեղի ունեցած իրադարձությունների, ստեղծված արժեքների մասին: Այդ ամենը մեր պատմությունն է: Պատմությունն անվանում են ժողովրդի հիշողություն: Այդ հիշողության շնորհիվ մենք այսօր գիտենք, թե ինչպես են ապրել մեր նախնիները, ինչով ենք մենք նրանց նման կամ ինչով ենք տարբերվում: Գիտենք նաև, թե ինչ են ստեղծել, արարել կամ, ցավոք, կորուստներ ունեցել մեր նախնիները, ինչպես են պաշտպանել մեր հայրենիքը: Այդ ամենի մասին մեզ պատմում են մեր պատմիչների թողած ձեռագրերը, հին Նկարները, տարբեր զրույցները, առասպելները, ավանդությունները, պահպանված իրերը՝ զարդերը, զենքերը, դրամները, տարբեր շինությունները:

Պատմությունն օգնում է, որպեսզի սխալներ թույլ չտանք այսօր և ճիշտ կառուցենք մեր ապագան: Դրա համար բոլորս պետք է լավ իմանանք մեր պատմությունը և  պահպանենք մեզ ժառանգություն հասած արժեքները: Հայ ժողովրդի համար պատմական մեծ արժեք ունի Պատմահայր Մովսես Խորենացու Հայոց պատմություն գիրքը: Այն ներկայացնում է մեր ազգի պատմությունը՝ անհիշելի ժամանակներից մինչև իր ապրած ժամանակը՝ 5-րդ դարը: Իսկ ի՞նչ է դարը: Երբ մենք խոսում ենք որևէ իրադարձության մասին, որը տեղի է ունեցել ոչ շատ հեռավոր անցյալում, ապա նշում ենք այդ իրադարձության տարեթիվը, օրինակ, մենք ասում ենք. Հայ մեծ գրող Հովհաննես Թումանյանը ծնվել Է 1869 թվականին կամ մարդն առաջին անգամ տիեզերք թռավ 1961 թվականք ապրիլի 12-ին: Մեզանից հարյուրավոր կամ հազարավոր տարիներ առաջ տեղի ունեցած իրադարձությունների համար մենք ավելի հաճախ օգտագործում ենք դար և հազարամյակ բառերը: Մեկ դարը հարյուր տարին է: Հազարամյակը հազար տարին է կամ տասը դարը: Ինչպես աշխարհի շատ երկրներում, այնպես էլ մեր երկրում ընդունված է տարիների հաշվումը սկսել Հիսուս Քրիստոսի ծննդից։  Ըստ այդ հաշվարկի՝ այն բոլոր իրադարձությունները, որոնք կատարվել են նախքան Քրիստոսի ծնունդը, համարում ենք Քրիստոսի ծննդից առաջ տեղի ունեցած: Իսկ այն ամենը, ինչ եղել է դրանից հետո, համարում ենք Քրիստոսի ծննդից հետո տեղի ունեցած: Երբեմն գրքերում դու կարող ես հանդիպել մեր թվարկությունից առաջ (մ.թ.ա կամ մեր թվարկություն (մ.թ.) ձևերը : Օրինակ՝ հայոց արքա Տիգրան Մեծը գահ է բարձրացել Քրիստոսի ծննդից առաջ 95 թվականին, ինչը կրճատ նշվում Է Ք.ա. 95թ.: Իսկ Քրիստոսի ծննդից հետո տեղի ունեցած իրադարձությունների մասին խոսելիս հատուկ նշում չի կատարվում, այլ պարզապես գրվում է տարեթիվը: Օրինակ՝ 405 թվականին Մեսրոպ Մաշտոցը ստեղծեց հայոց այբուբենը:

Հարցեր և առաջադրանքներ

1. Ի՞նչ է պատմությունը, և ինչո՞ւ է անհրաժեշտ այն լավ իմանալ:

Մենք իմացանք որ էլ երբեք սխալ չանենք։

2. Ւ՞նչ է դարը:

Դարը հարյոր տարի առաջ

3. Ինչպե՞ս է ընդունված կատարել տարիների հաշվումը:

Ընդունված է տարիների հաշվումը սկսել Հիսուս Քրիստոսի ծննդից։

4. Դու ո՞րերորդ դարում ես ծնվել:

Ես ծնվել եմ 21 դարում

Լրացուցիչ աշխատանք

Որ դարին են պատկանում հետևյալ պատմական թվերը՝

66թ. – 0-րդ դար, 301թ. – 3-րդ դար, 2019թ. – 21-րդ դար , 405թ. – 4-րդ դար, 451թ. – 4-րդ դար, 1031թ. – 11-րդ դար, 1890թ. – 19-րդ դար, 1900թ. – 20-րդ դար, 678թ. – 6-րդ դար, 980թ. – 9-րդ դար, 760թ. – 7-րդ դար, 540թ. – 5-րդ դար:

Ինքնաստուգում

1)7 տ 2 ց 60 կգ-ը արտահայտիր կիլոգրամներով։

7260

2)Ո՞ր շարքում են թվերը դասավորված նվազման կարգով․

ա) 10, 20, 410, 570, 600

բ) 360, 340, 540, 100, 90

գ) 368, 358, 321, 101, 103

դ) 265, 112, 99, 89, 0 Ճիշտ

3)3455 > 34*5 արտահայտության մեջ աստղանիշի փոխարեն ո՞ր թիվը պետք է գրել, որ ստացվի ճիշտ անհավասարություն:

ա) 6

բ) 7

գ) 8

դ) 4 ճիշտ

4)Ո՞րն է թվի գրության 2-րդ կարգի կարգային միավորը։

ա)1

բ)10

գ)2

դ)100

ե) 5 ճիշտ

5)Ընտրիր այն թվանշանը, որը տեղադրելով աստղանիշի փոխարեն՝ կստացվի ճիշտ անհավասարություն․

10 կմ 220 մ > 10 կմ 150 մ

6)Հաշվիր գումարը`

• 50 սմ 6 մմ+12 սմ 9 մմ=77սմ
• 7 ժ 35 ր+3 ժ 30 ր=75ժ
• 8 օր 16 ժ+2 օր 9 ժ=26օր

7)Հաշվիր 3 սմ 5 մմ, 4 սմ 9 մմ և 4 սմ կողմերով եռանկյան պարագիծը։

3սմ 5մմ+4սմ=7սմ 5մմ+4սմ 9մմ=12սմ 4մմ

8)Ո՞րն է այն հնգանիշ թիվը, որի միավորը 2 է, հազարավորը՝ 6, իսկ մյուս բոլոր թվանշանները՝ 3:

36332

9)Ինչպե՞ս կփոխվի երկու թվերի գումարը, եթե գումարելիներից յուրաքանչյուրը մեծացնենք 12-ով։

ա) Կմեծանա 24-ով 36

բ) Կմեծանա 12-ով 36

գ) Կփոքրանա 12-ով 12

դ) Կփոքրանա 24-ով 12

10)Գտիր նվազելին, եթե հանելին 11 է, տարբերությունը՝ 36։

36-11=47 11, 36, 47